Technologie IT, podobnie jak inne technologie oraz wytwory ludzkiej myśli i pracy, w różnych okresach swego istnienia mają różne znaczenie i wartość dla ich użytkowników. Pod wpływem różnorodnych działań, którym podlega określona technologia IT (tj. zmiany, rozszerzenia, udoskonalenia, zmieniające się oczekiwania, wykorzystanie doświadczeń), jej możliwości (potencjał) zmieniają się w czasie. Zjawisko to obrazuje krzywa cyklu życia technologii, zwykle przyjmująca charakterystyczny kształt litery "S" (Rys. 1).
Dość często, w początkowych okresach swego cyklu życia, nowsze technologie IT nie osiągają parametrów i możliwości, którymi dysponują technologie starszych generacji. Aby nowa technologia w pełni ujawniła swój potencjał, konieczne jest jej dopracowanie, co na ogół wymaga wielu analiz, badań i usprawnień. Nakłada się na to proces powstawania i rozwoju nowych technologii, często wykorzystujących nowe zjawiska i zasady działania (technologie IT nowszych generacji), o wyższych parametrach i możliwościach. Zastępują one starsze technologie w zastosowaniach przemysłowych, zapewniając nowe możliwości ich użytkownikom.
Rys. 1. Krzywe cyklu życia technologii
Źródło: opracowanie na podstawie K. Santarek (red.), Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, Warszawa, wrzesień 2008, s. 21.
Z cyklem życia technologii i wprowadzaniem technologii IT nowych generacji wiążą się co najmniej dwa podstawowe wyzwania, które dotyczą decyzji:
- o podjęciu prac nad nowszą technologią, która często w początkowym okresie nie daje gwarancji uzyskania przewagi nad technologią starszą, jest więc obarczona dużym ryzykiem, że podjęte prace zakończą się fiaskiem, przynosząc stratę,
- w przypadku pozytywnej decyzji o podjęciu prac nad nowszą technologią - o terminie, kiedy je realizować; pożądanym okresem, w którym należałoby wycofać technologię starszą i zastąpić ją technologią nowszą jest tzw. "okno technologii".
Zbyt wczesne wycofanie się z technologii starszej grozi utratą korzyści z jej eksploatacji w okresie, gdy wypełnia związane z nią oczekiwania. Gdy wycofanie nastąpi przed okresem spłaty wyłożonych na nią nakładów, może to prowadzić nawet do strat. Jeżeli podjęcie prac i wdrożenie nowej technologii nastąpi zbyt późno, niemożliwe może być dorównanie konkurentom, którzy podejmą stosowne prace w właściwym czasie, prowadząc do utraty przewagi konkurencyjnej, a nawet zdolności konkurowania w ogóle. Stąd znaczenie i konieczność starannego przygotowania decyzji o podjęciu prac nad nowymi technologiami.
Uwzględniając znaczenie i siłę konkurencyjną technologii oraz jej wpływ na osiąganie przewagi przez firmy na rynku, technologie wykorzystywane w określonej branży (sektorze) sklasyfikować można następująco (za G. Stonehouse, i inni, Globalizacja. Strategia i zarządzanie):
- Technologie bazowe (podstawowe) - są szeroko rozpowszechnione w przemyśle (łatwe do naśladowania), stanowiąc podstawę działalności/funkcjonowania wielu firm. Ich ulepszanie i doskonalenie przynosi niewielkie korzyści, są mało atrakcyjne dla potencjalnych użytkowników, którzy na ogół zdają sobie sprawę z trudności budowania z ich pomocą przewagi konkurencyjnej firmy na rynku.
- Technologie kluczowe - dają znaczące korzyści tym firmom, które posługują się nimi sprawniej niż konkurenci. Są zwykle podstawą przewagi konkurencyjnej firm wiodących w branży/sektorze, zapewniając bogatszą ofertę, wyższą jakość produktów, większą wydajność czy niższe koszty.
- Technologie nadające tempo (postępujące) - to technologie we wczesnym stadium rozwoju. Jeśli rozwiną się z sukcesem, jako technologie nowszej generacji, zastępują technologie kluczowe, zmieniając podstawy konkurowania w branży i przemyśle. Firmy, które skutecznie je wdrożą, mogą liczyć na osiągnięcie przewagi nad konkurentami w przyszłości. Wdrażanie tych technologii niesie jednak za sobą ryzyko niepotwierdzenia zamierzonych efektów danej technologii.
- Technologie wschodzące - są technologiami, które nie udowodniły jeszcze swoich użyteczności, w związku z tym wymagają długiego, kosztownego i ryzykownego procesu rozwoju i dopracowania, potwierdzającego ich przydatność. Tak jak w przypadku technologii postępujących, ich sukces może diametralnie zmienić zasady konkurowania w sektorze/branży.
Firma zainteresowana przewagą konkurencyjną na rynku powinna stosować przede wszystkim technologie kluczowe, z opcją ich zastąpienia w przyszłości technologiami nadającymi tempo (postępującymi). Korzystanie z powszechnie stosowanych technologii bazowych (podstawowych) do zdobycia przewagi zwykle nie wystarcza.
Typologię technologii, z określeniem stopnia nasycenia potencjalnych zastosowań oraz decyzji, co do ich przyszłości w firmie, przedstawiono na Rys. 2.
Rys. 2. Typologia technologii
Źródło: K. Santarek (red.), Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, Warszawa, wrzesień 2008, s. 97.
Jak wynika z Rys. 2, najwyższy stopień nasycenia potencjalnych zastosowań osiągają technologie bazowe. Zastosowania te osiągają jednak poziom graniczny (maksymalny), który w perspektywie będzie spadał, ponieważ gracze rynkowi, dążąc do zdobywania lub utrzymania przewagi konkurencyjnej, w coraz szerszym zakresie wprowadzali będą technologie kluczowe. Stąd rekomendacja dla technologii bazowych: "wycofuj się selektywnie". Zalecenia dla pozostałych typów technologii to:
- technologie kluczowe: "rozwijaj i stale kontroluj",
- technologie nadające tempo: "inwestuj selektywnie",
- technologie wschodzące: "monitoruj".
Jako przykład starzenia się technologii przytoczę historię systemu aukcyjnego rozwijanego w INNORKEA. Budujemy dedykowane rozwiązania IT i na początku naszej przygody z systemem aukcyjnym internalBID (ok. 5 lat temu) przygotowaliśmy MVP (Minimum Viable Product) oparty o technologię Wordpress. Prototyp powstał, ale dość szybko zorientowaliśmy się, że ta technologia ma swoje istotne ograniczenia dla customizacji. Ok. 4 lata temu podjęliśmy decyzję o przepisaniu rozwiązania na technologię Python/Django, która także ze względu na swoje „starzenie” w kontekście rozwoju INNOKREA oraz nieustannie rozwijający się rynek, została wewnętrznie wyparta ok. rok temu na frontendzie technologią React. Już dzisiaj monitorujemy sytuację i przygotowujemy się do kolejnych zmian.
Pozycja rynkowa firmy, stosującej określone technologie, zależy nie tylko od stopnia nowości i siły konkurencyjnej technologii, lecz również od stopnia jej opanowania przez firmę (tzw. zdolności do absorpcji). Problem ten ramach osobnego artykułu dotyczącego planowania i wyboru technologii w firmach.
