U podstaw wdrażania nowoczesnych technologii IT leżą różnorakie potrzeby, często związane z koniecznością podjęcia różnych wyzwań czy pokonania przeszkód. Tak jest wówczas, gdy przedsiębiorstwo występuje jako potencjalny lub rzeczywisty nabywca i użytkownik nowej technologii IT, tak jest również wtedy, gdy będąc twórcą i właścicielem nowego rozwiązania, firma stara się znaleźć odbiorców gotowych je nabyć. W każdym przypadku ogólny proces transferu technologii IT zawiera następujące trzy główne fazy (Rys. 1):
- planowania, wymuszonego koniecznością starannego przygotowania każdego nietuzinkowego działania, a szczególnie tak złożonego jak transfer technologii IT,
- realizacji, a więc znalezienia niezbędnych partnerów, przeprowadzenia negocjacji, zawarcia stosownych umów oraz ich wypełnienia,
- ewaluacji i oceny, umożliwiającej stwierdzenie, czy i w jakim stopniu osiągnięte zostały cele operacji transferu technologii IT.
Rys. 1. Ogólny proces transferu technologii IT w firmie
Źródło: Opracowanie własne.
W określonych warunkach ogólny proces transferu technologii IT w firmie przyjmuje formy bardziej szczegółowe. W ramowym procesie transferu technologii z punktu widzenia przedsiębiorstwa wyróżnić możemy (na podstawie P. Głodek i M. Gołębiowski) (Rys. 2):
- Analizę i ocenę potrzeb technologicznych przedsiębiorstwa, której wyniki stanowią punkt wyjścia do poszukiwania określonych rozwiązań IT,
- Poszukiwanie informacji o technologiach IT i rynku technologii, niezbędne dla dokonania właściwego wyboru/wyborów,
- Analizę i wybór odpowiedniej technologii IT i metody (modelu) transferu,
- Negocjacje i zawarcie stosownej umowy, regulującej przedmiot i warunki transferu,
- Wdrożenie i absorpcję (przyswojenie) technologii IT.
Rys. 2. Ramowy proces transferu technologii IT z punktu widzenia przedsiębiorstwa, wg P. Głodka i M. Gołębiowskiego
Na podstawie: P. Głodek, M. Gołębiowski, Transfer technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach, PARP, Warszawa 2006, s. 14.
Komentując omawiane ujęcie ramowego procesu transferu technologii IT można stwierdzić, że:
- Autorzy słusznie akcentują konieczność analizy i oceny potrzeb technologicznych przedsiębiorstwa oraz pozyskania informacji o technologiach i rynku technologii jako podstawy wyboru odpowiedniej technologii oraz metody transferu,
- Szczególnie ważny jest etap wdrożenia i absorpcji technologii, nie wystarczy jedynie jej zakup, na najlepszych nawet warunkach.
- Transferu technologii IT nie należy postrzegać wyłącznie jako problemu czysto technicznego, bowiem będąc elementem biznesu musi spełniać takie jak on kryteria.
- Dążąc do nieustannego doskonalenia procesów transferu technologii oraz poprawy ich skuteczności i sprawności, byłoby wskazane zamknąć proces transferu ewaluacją i oceną wyników wdrożenia.
Inny sposób podejścia do transferu technologii przyjął zespół pod kierownictwem K. Santarka (Rys. 3). Proces transferu technologii obejmuje według niego [1]:
- Generowanie pomysłów,
- Preselekcję projektów,
- Inkubację,
- Promocję,
- Wdrożenie.
Rys. 3. Proces transferu technologii wg zespołu pod red. K. Santarka
Źródło: K. Santarek (red.), Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, Warszawa, wrzesień 2008, s. 87.
Taki sposób ujęcia procesu transferu technologii IT wydaje się odpowiadać bardziej sytuacji odstąpienia własnych technologii innym odbiorcom i użytkownikom, zgodnie z logiką sprzedaży. Jest to odwrotnie do ujęcia ramowego procesu transferu technologii P. Głodka i M. Gołębiowskiego, ukierunkowanego zgodnie z logiką zakupu. W obu ujęciach występuje faza wdrożenia rozwiązań z tym, że w ramowym procesie transferu technologii według w/w autorów, jest to wdrożenie w przedsiębiorstwie własnym, w procesie transferu według zespołu K. Santarka - w przedsiębiorstwie nabywcy technologii. Mimo odmienności punktów wyjścia i celów procesu transferu technologii, w obu podejściach występuje szereg wspólnych prawidłowości, omawianych dalej w niniejszym artykule.
Uwzględniając sytuację i potencjał badawczo-rozwojowy małych i średnich przedsiębiorstw można stwierdzić, że znacznie częściej są one zainteresowane zakupem technologii. Nie oznacza to, że nie zdarzają się innowacyjne MSP, oferujące własne technologie zainteresowanym nabywcom. Jednak jest to sytuacja występująca jednak rzadziej. Aby zachować walor uniwersalności opracowania, w określonych sytuacjach naświetlono również problematykę transferu w przypadkach, gdy jego inicjatorem i organizatorem jest firma sprzedająca technologię.
Opierając się na ogólnym modelu transferu technologii (Rys. 2), poniżej przedstawiono uszczegółowiony proces transferu technologii IT w firmie (Rys. 4). Jego kluczowe fazy są następujące.
- Inicjacja, w ramach której kierownictwo rozpatruje sytuację w otoczeniu firmy, identyfikując szanse i zagrożenia, by po skonfrontowaniu ich z własnymi atutami i słabościami określić wyzwania rozwojowe, stanowiące punkt wyjścia do ustalenia celów biznesowych firmy.
- Planowanie transferu technologii IT - opiera się na analizie strategicznej sytuacji firmy w kontekście celów biznesowych i ogólnej strategii firmy, w której skład wchodzi między innymi strategia technologiczna. W jej ramach dokonywane są strategiczne wybory technologii IT, a wśród nich tych, które wymagają transferu ze źródeł zewnętrznych. Szuka się również potencjalnych partnerów, którzy mogliby zapewnić uzyskanie zewnętrznego wsparcia w realizacji procesu transferu technologii IT.
- Realizacja transferu technologii IT - odbywa się na zasadzie uruchomienia indywidualnych projektów wdrażania, odrębnego dla każdej transferowanej technologii IT (lub technologii zestawionych w logiczne grupy). Podstawą projektu jest stosowna umowa (kontrakt). Projekt kończy się wdrożeniem i osiągnięciem zaplanowanych parametrów techniczno-użytkowych transferowanej technologii IT.
- Ewaluacja transferu technologii IT - oznacza sprawdzenie, czy osiągnięte zostały cele transferu. Ewaluacja przebiega etapami - od bieżącego nadzoru nad realizacją działań objętych projektem (projektami) wdrożenia technologii IT, przez ewaluacje okresowe projektów, do ewaluacji strategicznej, z kontrolą stabilizacji produkcji i absorpcji technologii IT w firmie.
Całość działań objętych uszczegółowionym procesem transferu technologii IT w firmie zamyka pętla sprzężenia zwrotnego, zapewniająca doskonalenie przyjętych rozwiązań, stosownie do zmian w samej firmie, jak też w jej otoczeniu.
Nieco inaczej przebiega proces transferu technologii IT w firmie, udostępniającej technologię innemu użytkownikowi zewnętrznemu.
-
W fazie inicjacji, analiza otoczenia firmy ukierunkowana jest na poszukiwanie potencjalnych segmentów i grup klientów, którzy mogą być zainteresowani oferowaną technologią IT.
-
Po ich określeniu, w fazie planowania transferu technologii IT, firma podejmuje kontakty i prowadzi rozmowy z organizacjami - kandydatami na użytkowników oferowanej technologii, dążąc do wynegocjowania jak najlepszych warunków kontraktu.
-
Realizacja i ewaluacja transferu technologii IT przebiega w sposób podobny do omówionego wyżej, przy uwzględnieniu odrębności (a właściwie ról każdego z partnerów wymiany.
Rys. 4. Uszczegółowiony proces transferu technologii IT w firmie
Źródło: Opracowanie własne.
[1] K. Santarek (red.), Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, Warszawa, wrzesień 2008, s. 87.
